Nederland staat in de wereld op het gebied van kunst en cultuur hoog aangeschreven. Er is een divers kunst- en cultuuraanbod met wereldberoemde musea, een breed en gevarieerd aanbod van toneel en muziek, met volop ruimte voor experimenten en nieuwe richtingen. Jaarlijks vinden er veel toonaangevende internationale festivals plaats.

• Musea
• Beeldende kunst
• Vormgeving
• Architectuur
• Muziek
• Dans
• Theater
• Film en fotografie
• Literatuur
• Archeologie
• Radio, televisie en andere nieuwsmedia

Musea

Met bijna duizend musea heeft Nederland de grootste museumdichtheid ter wereld. Enkele van de bekendste musea zijn het Rijksmuseum en het Vincent van Gogh Museum in Amsterdam, het Museum Boymans-van Beuningen in Rotterdam, het Mauritshuis in Den Haag en Paleis het Loo in Apeldoorn. Hedendaagse kunst is te bewonderen in onder meer het Stedelijk Museum in Amsterdam, het Kröller-Müller Museum in Otterlo, het Bonefanten Museum in Maastricht en het Van Abbemuseum in Eindhoven. De grootschalige evenementen, zoals in 2000 de Gouden Eeuw-tentoonstelling, en in 2006 de viering van 400 jaar Rembrandt, trekken veel buitenlandse bezoekers en ondersteunen het culturele imago van Nederland.

Beeldende kunst

Nederland kent een eeuwenlange traditie op het gebied van de schilderkunst. Schilders als Rembrandt, Frans Hals, Vermeer, Van Gogh en Piet Mondriaan zijn wereldberoemd. Maar ook in de moderne schilder- en beeldhouwkunst houden Nederlandse kunstenaars deze traditie hoog. Hedendaagse Nederlandse kunstenaars zijn goed vertegenwoordigd bij buitenlandse evenementen zoals de 'Biënnale' in Venetië en de 'Documenta' in Kassel. De bekendste naoorlogse schilders zijn Karel Appel en Corneille, beiden lid van de zogenaamde COBRA-groep. Andere bekende moderne kunstenaars zijn Ger van Elk, Jan Dibbets, Peter Struyken, Rob Scholte, Marthe Röling en Marlene Dumas.

Vormgeving

Eenvoud, helderheid en soberheid zijn begrippen die centraal staan binnen de Nederlandse vormgeving. Het kenmerkendste voorbeeld hiervan is het werk van de leden van 'De Stijl', een groep van vormgevers en kunstenaars die rond 1920 grote invloed op het Nederlandse kunstklimaat hadden. Bekende vertegenwoordigers van deze stijl zijn Piet Mondriaan, Theo van Doesburg en vooral Gerrit Rietveld. In het dagelijks leven is de strakke vormgeving overal terug te vinden: op postzegels, in treinen, straatmeubilair zoals prullenbakken en verkeersborden, maar ook in kantoren. Het Nederlands Vormgevingsinstituut in Amsterdam is internationaal toonaangevend. Het zorgt voor vernieuwing en integratie van vormgeving in de maatschappij en legt contacten tussen vertegenwoordigers van verschillende disciplines. De Akademie Industriële Vormgeving Eindhoven (AIVE) is een gespecialiseerd opleidingsinstituut voor industriële vormgeving. In het buitenland wordt Nederland wel gezien als het Mekka van creativiteit. Veel jonge buitenlandse vormgevers, architecten en kunstenaars komen vooral naar Amsterdam om daar te werken in een atmosfeer van vrijheid, uitwisseling en vernieuwing. Creativiteit staat hierbij voorop, niet de staat van dienst.

Architectuur

Ook op het gebied van architectuur en stedenbouw heeft Nederland een traditie hoog te houden. Maar liefst 50.000 gebouwen, objecten en complexen zijn tot rijksmonumenten bestempeld. De overheid beschermt en draagt financieel bij aan de instandhouding ervan. De 17e- en 18e-eeuwse grachtenpanden in Amsterdam zijn wereldberoemd. Dat geldt ook voor de stedelijke uitbreidingsplannen die in de 20e eeuw zijn gerealiseerd zoals Amsterdam-Zuid van de architect en stedenbouwkundige Berlage en de naoorlogse nieuwbouw in het centrum van Rotterdam. Moderne architectuur kent in Nederland een veelvoud van verschijningsvormen. Jonge architecten krijgen de gelegenheid tot experimenteren bij de bouw en de uitbreiding van steden. Ook de overheid heeft invloed op architectuur door haar rol als opdrachtgever. Recente voorbeelden zijn het modernistische gebouw van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (Hoogstad) en het postmodernistische gebouw van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Graves en Soeters). Andere bekende Nederlandse architecten zijn onder meer Aldo van Eyck, Herman Hertzberger, Wim Quist, Pi de Bruyn, Rem Koolhaas en Jo Coenen. Laatstgenoemde heeft het gebouw ontworpen waarin het Nederlands Architectuur Instituut in Rotterdam is gehuisvest. In Amsterdam is het Berlage Instituut gevestigd: een internationale 'werkplaats' voor talentvolle architecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten.

Muziek

Op het gebied van de klassieke muziek telt Nederland een groot aantal orkesten, verspreid over het hele land. Het bekendste is het Koninklijk Concertgebouworkest in Amsterdam. Bekende kleinere ensembles zijn het Orkest van de XVIIIde eeuw, het Amsterdam Baroque Orchestra en het Schönberg Ensemble in Amsterdam. De opera maakt een grote bloei door. Vooral De Nederlandse Opera in Amsterdam heeft een grote internationale reputatie opgebouwd. Per jaar verzorgt De Nederlandse Opera ongeveer tien producties, die voornamelijk in Amsterdam worden uitgevoerd. De moderne opera vormt een belangrijk onderdeel van het repertoire.

Het Holland Festival is een internationaal bekend muziekfestival dat elk jaar gedurende de gehele maand juni in Amsterdam wordt gehouden en in 1997 zijn 50-jarig bestaan vierde. Een ander belangrijk muziekfestival is het Holland Festival Oude Muziek in Utrecht, waarin middeleeuwse en barokmuziek centraal staan. Vooraanstaande musici en ensembles uit binnen- en buitenland nemen aan dit festival deel. Ook jazz, pop en geïmproviseerde muziek zijn populair. Het North Sea Jazz Festival is het grootste en bekendste jazzfestival van Europa. Pinkpop, Parkpop en Dynamo Open Air zijn bekende popfestivals.

Dans

Nederland heeft een grote naam op het gebied van de moderne dans. Het werk van het Nederlands Dans Theater (NDT) in Den Haag, onder leiding van Anders Hellström, is internationaal vermaard. Daarnaast bestaat het moderne dansaanbod uit producties van kleinere groepen zoals Introdans. Het Scapino Ballet in Rotterdam heeft zich de laatste jaren ontwikkeld tot een modern repertoiregezelschap. Het Nationale Ballet in Amsterdam speelt veelal stukken uit het klassiek-romantische repertoire. Maar ook werk van 20e-eeuwse choreografen zoals de Amerikaan Balanchine en de Nederlanders Van Dantzig, Van Maanen en Van Schayk krijgen veel aandacht. Iedere twee jaar wordt in Den Haag het Holland Dance Festival gehouden, waarin de belangrijkste Nederlandse en buitenlandse dansproducties te zien zijn. Het Springdance festival in Utrecht en Cadance festival in Den Haag tonen elk jaar de laatste ontwikkelingen op het gebied van de moderne dans.

Theater

Nederland telt veel beroepstoneelgezelschappen. Daaronder zijn traditionele gezelschappen en kleinere gezelschappen die zich richten op nieuwe theatervormen, waarin veelal combinaties gezocht worden met muziek, mime en nieuwe mediatechnieken. Theatergezelschap Dogtroep treedt regelmatig in het buitenland op met grote producties. In Amsterdam en in Antwerpen (België) vindt jaarlijks het Theaterfestival plaats. Tijdens dit festival worden de belangrijkste Nederlandstalige theatervoorstellingen van het voorgaande jaar opnieuw aan het publiek getoond. Een nieuwe ontwikkeling is de productie van grootschalige musicals, zoals de Nederlandse uitvoering van ‘The Lion King’ en ‘The Wiz’.

Film en fotografie

Nederland heeft een bescheiden filmindustrie die jaarlijks ongeveer 20 speelfilms produceert, sommige in coproductie met andere landen. Een klein aantal van deze films is ook buiten Nederland bekend geworden. Zo kregen Marleen Gorris en Mike van Diem een Oscar voor 'Antonia' (1996) en 'Karakter' (1998). Bekender zijn de films 'Robocob' en 'Basic Instinct' van Paul Verhoeven en 'Speed' en 'Twister' van Jan de Bont. Acteurs als Rutger Hauer, Renée Soutendijk en Jeroen Krabbé zijn ook buiten Nederland beroemd. 'Left Luggage', van Jeroen Krabbé als regisseur, werd uitgebracht in meer dan veertig landen. Nederland telt een aantal internationale filmfestivals, bijvoorbeeld het Internationaal Film Festival in Rotterdam (jaarlijks in februari) en het International Documentary Film Festival in Amsterdam (jaarlijks in november). Andere festivals zijn het World Wide Video Festival (jaarlijks in april) en het Nederlands Film Festival in Utrecht (jaarlijks in september). Nederland staat bekend om zijn goede documentairefilmers. Johan van der Keuken is vooral bekend vanwege zijn kunstzinnige films.

In 1975 werd in Nederland voor het eerst de World Press Photo expositie gehouden. De jonge generatie fotografen is geïnteresseerd in documentairefotografie waarbij onderwerpen als het (stads)landschap en het portret populair zijn. Belangrijke fotocollecties bevinden zich in het Rijksmuseum Amsterdam (19e eeuw), het Stedelijk Museum Amsterdam en het Prentenkabinet der Rijksuniversiteit Leiden.

Literatuur

De Nederlandse literatuur heeft door de eeuwen heen belangrijke schrijvers opgeleverd. Tijdens de Middeleeuwen maakte de Nederlandse literatuur deel uit van een brede West-Europese traditie, die onder meer tot uiting komt in ridderverhalen als 'Floris ende Blancefloer' en 'Karel ende Elegast', in het dierenepos 'Van den Vos Reynaerde' en in de moraliteit als 'Elckerlyk'. In de 16e eeuw kwam het humanisme op met Erasmus van Rotterdam als belangrijkste Nederlandse vertegenwoordiger. Zijn 'Lof der Zotheid', een satire op maatschappelijke en kerkelijke misstanden, is in vele talen vertaald.

In de 17e eeuw was het vooral Spinoza die met zijn filosofische verhandelingen ook in het buitenland grote waardering verwierf. In die eeuw kwam de Nederlandse literatuur tot grote bloei. Belangrijke schrijvers uit die tijd zijn Vondel, Hooft, Huygens en Bredero. In de 17e eeuw kwam ook de Statenbijbel tot stand: een Nederlandse bijbelvertaling die grote invloed heeft gehad op de vorming van de Nederlandse taal. Een belangrijke auteur uit de 19e eeuw is Multatuli, wiens roman 'Max Havelaar' een aanklacht vormde tegen het koloniale bewind in het toenmalige Nederlands-Indië (tegenwoordig Indonesië).

De literatuur na de Tweede Wereldoorlog werd lange tijd gedomineerd door de 'grote drie': W.F. Hermans, Harry Mulisch en Gerard Reve. Belangrijke naoorlogse schrijvers en schrijfsters zijn onder meer Hella Haasse, Cees Nooteboom, A.F.Th. van der Heijden, Marcel Möring, Adriaan van Dis, Thomas Roosenboom en, van de jongere generatie, Arnon Grunberg. In het buitenland is de belangstelling voor Nederlandse auteurs in het afgelopen decennium gestaag gegroeid.

Het grote publiek leest veel boeken uit openbare bibliotheken. Vooral bij jongeren is de bibliotheek populair: ongeveer 60% van de jongeren tot 17 jaar maakt er gebruik van. Tot het 16e jaar is het lidmaatschap kosteloos. Het totale bezit van de openbare bibliotheken wordt geraamd op ruim 40 miljoen boeken. Alle bibliotheekvestigingen zijn aangesloten op het Internet en er is een landelijke virtuele openbare bibliotheek:  www.bibliotheek.nl.

Archeologie

Circa 1.500 terreinen met daarop zo'n 1800 monumenten zijn door het Rijk beschermd. Het Nederlandse bodemarchief is in vergelijking met andere Europese landen bijzonder vanwege haar gesteldheid. In het westen van Nederland is de waterstand hoog, waardoor veel organische resten, zoals kleding, voedsel en hout, in de loop van soms duizenden jaren goed geconserveerd zijn gebleven. Kenmerkende archeologische monumenten zijn onder andere de hunebedden in Drenthe, de terpen in Groningen en Friesland en het eiland Schokland in Flevoland, door UNESCO aangewezen als erfgoed. De fraaiste vondsten uit Nederlandse bodem zijn te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Radio, televisie en andere nieuwsmedia

De omroepen en pers in Nederland zijn onafhankelijk en pluriform. Vrijheid van meningsuiting vormt een van de hoekstenen van het Nederlandse democratische bestel. In de Mediawet wordt nadrukkelijk bepaald dat de omroeporganisaties zelf de vorm en inhoud van hun programma's bepalen. De overheid moet de voorwaarden scheppen waaronder de media optimaal hun cruciale rol kunnen vervullen bij de informatievoorziening aan alle burgers.

Nederland kent sinds de jaren '20 een uniek publiek omroepbestel: de uitzendingen worden verzorgd door acht omroepverenigingen, die bepaalde maatschappelijke stromingen vertegenwoordigen. De Nederlandse Programma Stichting heeft de (wettelijke) taak om de programma's van andere zendgemachtigden aan te vullen. Deze aanvulling betreft vooral culturele programmering en uitzendingen voor en over etnische minderheden. Tot slot zijn er nog vier organisaties die voor zendtijd in aanmerking komen: kerkgenootschappen en genootschappen op een geestelijke grondslag, educatieve instellingen, politieke partijen en de overheid. De Nederlandse Omroep Stichting heeft als hoofdtaken de coördinatie en aansturing van de programmering en de behartiging van de gemeenschappelijke belangen van de omroeporganisaties. Daarnaast verzorgt deze stichting een belangrijk deel van de nieuwsvoorziening en sportprogramma's. De publieke omroep beschikt over drie landelijke televisie- en vijf landelijke radionetten. Sinds 1992 bestaat er ook commerciële omroep in Nederland. Bijna alle Nederlandse huishoudens zijn aangesloten op een kabelnet. Daarop wordt een groot aantal binnen- en buitenlandse, publieke en commerciële zenders verspreid. Radio Nederland Wereldomroep is een onafhankelijke, publieke omroep die wereldwijd radioprogramma's uitzendt voor Nederlanders in het buitenland en buitenlanders die geïnteresseerd zijn in Nederland en zijn cultuur.

Alle traditionele media hebben omvangrijke internetsites en internet wordt voor veel mensen een steeds belangrijker nieuws- en informatiemedium