De Nederlandse krijgsmacht heeft drie hoofdtaken: de bescherming van de integriteit van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied, de bevordering van de internationale rechtsorde en stabiliteit, en ondersteuning van civiele autoriteiten bij rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp, zowel nationaal als internationaal. Crisisbeheersing, humanitaire hulpverlening en rampenbestrijding zijn de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden. Jaarlijks zijn duizenden Nederlandse militairen betrokken bij vredesoperaties op tal van plaatsen in de wereld. De Nederlandse krijgsmacht werkt daarbij steeds meer samen met de krijgsmachten van andere landen. Gemiddeld wordt ongeveer 1,5 % van het BBP aan defensie besteed.
Koninklijke Marine
Voor de bescherming van het grondgebied en de wateren rond de Nederlandse Antillen en Aruba heeft de marine permanent een fregat en een mariniersbataljon in het Caraïbisch Gebied gestationeerd. Ook levert de marine ondersteuning aan civiele autoriteiten bij rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp, zowel nationaal als internationaal. De Koninklijke Marine heeft de operationele leiding over de Kustwacht in Nederland en in het Caraïbisch Gebied. Deze houdt zich onder meer bezig met het redden van drenkelingen, de visserij-inspectie en het controleren op overtredingen. Ook werkt de Koninklijke Marine in binationaal verband nauw samen met België en Groot-Brittannië. In internationaal verband maken marineschepen permanent deel uit van de NAVO-vlootverbanden en mijnenbestrijdingsflottieljes.
Onderdeel van de Marine is het Korps Mariniers. Dit onderdeel is een expeditionair, snel inzetbaar en veelzijdig crisisbeheersingsinstrument. De mariniers worden ingezet bij de verdediging van het grondgebied van de NAVO-landen, crisisbeheersing, vredesbewarende en humanitaire operaties. Sinds het begin van de jaren zeventig maken eenheden van het Korps Mariniers deel uit van een Britse mariniersbrigade, en vormen tezamen de UK/NL Landing Force. Op verzoek van het ministerie van Justitie kan de Bijzondere Bijstandseenheid (BBE) - onderdeel van het Korps Mariniers - worden ingezet voor antiterreurtaken.
Schepen en vliegtuigen
De marine beschikt over fregatten, bevoorradingsschepen en een amfibisch transportschip. Dit is de ruggengraat van de vloot. Andere eenheden van de marine zijn de mijnendienst en de onderzeedienst. De Marineluchtvaartdienst beschikt over helikopters. Deze helikopters kunnen zowel vanaf land als vanaf schepen opereren. De aan boord gestationeerde helikopters zijn uitgerust met apparatuur voor onderzeebootbestrijding. De vanaf land opererende helikopters voeren transporten, opsporingstaken en reddingsacties uit.
Koninklijke Landmacht
Voor de Koninklijke Landmacht wordt het steeds belangrijker wereldwijd een bijdrage te leveren aan vrede, veiligheid en stabiliteit. Deze bijdrage kan bestaan uit crisisbeheersingstaken, humanitaire hulpverlening en rampenbestrijding. De landmacht treedt daarbij vaak gezamenlijk op met de Koninklijke Marine en Luchtmacht. Daarnaast werkt de landmacht al vijftig jaar intensief samen met de krijgsmachten van NAVO-bondgenoten. Deze samenwerking is de laatste jaren nog intensiever geworden. Zo maken alle gevechtseenheden van de Koninklijke Landmacht sinds augustus 1995 deel uit van het Duits-Nederlandse legerkorps, waarvan het hoofdkwartier in Münster is gevestigd.
Nederlandse landmachteenheden worden in toenemende mate ingezet in crisisgebieden buiten het NAVO-grondgebied. Afhankelijk van de situatie kan de Koninklijke Landmacht specialistische eenheden inzetten om humanitaire hulp te verlenen of om rampen te bestrijden. Daarbij kan het gaan om het leveren van voedsel en medicamenten, het bieden van technische of logistieke hulp of het leren mijnen ruimen. Ook in groepsverband of individueel worden militairen uitgezonden om toezicht te houden op bijvoorbeeld een vredesregeling of een staakt-het-vuren (peace-keeping). De landmacht kan daarvoor bataljons sturen die deel uitmaken van een internationale vredesmacht, een brigade inzetten om een vredesregeling of een staakt-het-vuren af te dwingen (peace-enforcement). Tenslotte zet de landmacht regelmatig personeel en materieel in op speciaal verzoek van groepen of instanties binnen de samenleving.
Koninklijke Luchtmacht
De Koninklijke Luchtmacht levert snel inzetbare slagkracht waar en op welke wijze dit door de politiek wordt verlangd. In nationaal of internationaal verband voert de luchtmacht vredes- en/of humanitaire operaties uit en het draagt daarmee bij aan het handhaven van de internationale rechtsorde en stabiliteit. Dit kan door daadwerkelijke militaire interventies of het dreigen daarmee. Ook worden civiele autoriteiten ondersteund bij rechtshandhaving en rampenbestrijding, zowel in nationale als internationale context. Verder wordt bijgedragen aan het handhaven van de integriteit van het eigen en bondgenootschappelijk luchtruim en grondgebied.
De luchtmacht beschikt over geavanceerd materieel en goed getraind personeel. De F-16-gevechtsvliegtuigen zijn geschikt voor hoogwaardige luchtverdediging, het met precisie aanvallen van gronddoelen en voor luchtverkenningstaken. De transport- en gevechtsvliegtuigen en gevechtshelikopters kunnen - zowel in nationaal als in internationaal verband - een breed scala van taken uitvoeren, zoals verkenningen, het aanvallen van gronddoelen, transport van personeel en materieel, commandovoering, patiëntenvluchten, (medische) evacuaties of reddingsoperaties. De luchttransport- en tankervloot van de luchtmacht draagt bij aan tactische en strategische mobiliteit van de Nederlandse krijgsmacht. Twee Fokker 60 vliegtuigen worden tijdelijk ingezet in de Antillen om de luchtverkenningscapaciteit voor de Kustwacht Nederlandse Antillen & Aruba en de Kustwacht Nederland te verzorgen.
Koninklijke Marechaussee
De marechaussee maakt deel uit van het ministerie van Defensie, maar verricht het grootste deel van haar politietaken onder verantwoordelijkheid van andere ministeries zoals Justitie en Binnenlandse Zaken. De medewerkers zijn over Nederland verdeeld in zes districten, maar zijn ook werkzaam in het buitenland bij vredesmissies, ter begeleiding van aldaar gestationeerde Nederlandse militairen, of ter beveiliging van ambassades of andere objecten.
Voor de uitvoering van de taken is de Koninklijke Marechaussee gelijkgesteld aan de politie en worden taken in zowel de militaire als de civiele dienstverlening vervuld.
De marechaussee fungeert als politie voor de marine, landmacht en luchtmacht. Daarnaast voert de marechaussee politie- en beveiligingstaken uit op de nationale luchthavens. Samen met fiscale opsporingsdiensten wordt op de luchthavens gewerkt aan de bestrijding van smokkel van verdovende middelen. Met het oog op de handhaving van de openbare orde en opsporing van strafbare feiten, kan de Koninklijke Marechaussee steun verlenen aan civiele politiekorpsen. Deze steun kan bestaan uit het leveren van bijstand met Mobiele Eenheden, maar ook uit rechercheassistentie. De Koninklijke Marechaussee is ook verantwoordelijk voor de beveiliging van het Koninklijk Huis en de ambtswoning van de Minister President. Tevens verzorgt de marechaussee de beveiliging van de waardetransporten van De Nederlandsche Bank.
Schengen
Met de invoering van het Akkoord van Schengen in 1994 is de grensbewaking aan de grenzen tussen de tien Schengenlanden (Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Portugal, Italië, Griekenland en Oostenrijk) komen te vervallen. Voor Nederland betekent dit dat aan de oost- en zuidgrens geen persoonscontroles meer worden uitgevoerd. Als gevolg hiervan heeft de regering de marechaussee opgedragen zich te belasten met de uitvoering van het Mobiel Toezicht Vreemdelingen, een mobiele vorm van persoonscontrole op de snelwegen langs de landsgrenzen en op de internationale treinen.
Verder concentreren de taken van de marechaussee zich op de persoonscontrole aan de buitengrenzen van het Schengengebied, de zeehavens (met uitzondering van Rotterdam) en de luchthavens. Voortvloeiend uit deze taak behoren ook het opvangen van asielzoekers en het uitzetten van ongewenste vreemdelingen tot de taken van de Koninklijke Marechaussee.
Defensie Interservice Commando
Het Defensie Interservice Commando (DICO), opgericht in april 1996, telt ruim vijfduizend medewerkers en is een zelfstandig dienstonderdeel dat naast de krijgsmachtdelen is gesitueerd. Het DICO is het facilitaire bedrijf van Defensie en bestaat uit twee agentschappen en elf resultaatverantwoordelijke eenheden die elk hun eigen producten en diensten aanbieden aan de krijgsmachtdelen. Het DICO betaalt onder andere de salarissen, verzorgt opleidingen, beheert het vastgoed, levert automatiseringsdiensten en regelt het vervoer.
Nationale taken
Defensie staat met beide benen in de Nederlandse samenleving. Het ondersteunen van civiele autoriteiten bij crisisbeheersing, ook wel Nationale Operaties genoemd, is één van de hoofdtaken van de krijgsmacht. Vooral de ondersteuning van Nederlandse autoriteiten bij de binnenlandse veiligheid is een belangrijk aandachtspunt voor Defensie. Door veelvuldige inzet in crisishaarden in het buitenland beschikt Defensie over mensen, middelen en ervaringen die ook voor de Nederlandse crisisbeheersing zeer relevant zijn.
Op lokaal niveau bestaan diverse voorbeelden van de inzet van defensie bij binnenlandse crisisbeheersing. Defensie investeert daarvoor ook in de contacten met de operationele hulpdiensten en hun lokale bestuurders. Ook andere overheidsinstanties roepen Defensie regelmatig te hulp, bijvoorbeeld bij situaties waarin eigen materieel of kennis tekort schiet. Met name het Explosieven Opruimingscommando wordt vaak gevraagd voor het onschadelijk maken van explosieven. Maar ook bij calamiteiten zoals de overstromingen in Limburg of de MKZ-crisis, stond Defensie paraat. Dat geldt - recenter - voor de vogelpest.
